José Ariztimuño Olaso

  • Egoera zibila: ezkongabe
  • Sexua: gizona
  • Jaioterria: Tolosa (Gipuzkoa)
  • Jaioteguna: 1896-03-18
  • Heriotza-data: 1936-10-18
  • Bizitokia: Donostia-San Sebastián (Gipuzkoa)
  • Lanbidea: Apaiza
  • Rola: ez dago erabilgarri
  • Antolaketa politikoa: EAJ/PNV

Oharrak:ez dago erabilgarri

Familia-harremanak:Gurasoak: Felix eta Francisca

Biografia:

1896ko martxoaren 18an jaio zen Tolosan. 1930ean Euskaltzaleak elkartearen zuzendari izendatu zuten. Altxamendu garaian, Aitzol Donostian zegoen, eta lehen egunetan hara eta hona ibili bazen ere, ihes egiteko gomendatu zioten. 1936ko abuztuaren 2an muga zeharkatu zuen eta irailaren 11n Belloc-eko beneditarren monasteriora joan zen.

Dirudienez, han bake akordio bat lortzeko saiakera batzuk egin zituen. Baina, ahalegin guztiak alferrikakoak izan zirela ikusita, Bilbora itzultzea erabaki zuen, Eusko Jaurlaritzaren ondoan lan egiteko, gertatuko zena gertatuko zela. Urriaren 15ean, "Galerna" itsasontzia hartu zuen Baionan eta Bilbora abiatu zen. German Iñurrategui legegile tolosarrak Aitzolek gerra garaian itzultzeko eman zizkion arrazoiak jaso zituen bere memorietan: "Jainkoaren kausa lehenik, eta nire herriarena ondoren, bere ministroen laguntza espirituala behar du, gerran bakean baino gehiago, askoz gehiago. Beste kontsiderazio guztiez gain, nire eginkizuna ez dago Sinesdunengandik hurbil, ezjakinarengandik baizik. Ez al duzue esaten euskaldunek fedea galdu dutela eta erlijioa zuen alderdian bakarrik finkatu zela? Ez kapitaina, nire eginbeharrak eta nire apostolutzak Betherranen gelditasuna alde batera uztera behartzen naute, eta laguntza espiritualak eskatzen dizkidanari ematera... ".

Baiona eta Bilbo arteko bidearen erdian, Toledoko Alcázar itsasontziak geldiarazi zituen, eta bidaiari guztiak atxilotu zituzten, haien bizitzak errespetatuko zituztela hitz emanda. Aitzol Ondarretako kartzelara eraman zuten gau hartan bertan. Mugimenduaren aldeko prentsan, bere atxiloketa titularretan agertu zen: "Ontzi gorria " Galerna" Baionatik Bilbora zihoala atxilotu zuten (...) Bidaiarien artean Aristimuño apaiza dago, euskal separatismoaren propagandista ezaguna, bere kazetaritza-lanetan Aitzol izengoitia erabili ohi zuena" (la Voz de España, 1936/10/16);" Korrespondentzia eta apaiz separatista zen Aitzol apaiz separatista astrapotro bezain gaiztoa bezalako bidaiariak zeramatzan "Galerna" harrapatu ondoren"(El Diario Vasco, 1936/10/17).

Egun haietan, Jacques Pelletier kazetari frantziarra ere preso zegoen Ondarretan, eta, ondoren, liburu bat argitaratuko zuen, Aitzolek jipoitu ondoren jasandako sufrimendua deskribatzen zuena. Aitzol berriro ziegara eraman zutenean, lur jota eta odoletan zegoen, ezin zuen bere kabuz zutik iraun: "Garrasika entzun nuen, eta makilkaden hots sorra gorputz baten gainean. Hurrengo gelan gizon bat torturatzen ari ziren. Animalia bat nola jipoitzen duten entzutea ikaragarria da, baina gizon bati jotzen entzutea izugarria da. Kolpeak luze joan ziren. Aieak laster bihurtu ziren garrasi zorrotzak, gero kexuak, gero eta ahulagoak, arnasa erabat galdu arte. Isildu egin ziren, eta kautxuzko matraken mailukaria besterik ez nuen entzun, koltxoi baten antzera, interte gorputz baten gainean. Oinazeak gutxienez ordubete iraun zuen. Izu-ikaraz izozturik nengoen. Ate bat ireki zen. Biktima agertu zen. Ariztimunio (sic) abade argia zen, "Galerna"ko nire laguna. Zaila zen bera ezagutzea. Odolak begiak lausotzen zizkion eta ezin ninduen ikusi. Ahul kexatzen zen eta nekez ibiltzen zen. "

Urriaren 17an sinatu zuen askatasun gutuna, Ondarretako espediente prozesalaren arabera. Hurrengo egunean, urriaren 18an, Hernaniko hilerriko hormaren kontra fusilatu zuten. Tolosako apaiz euskaltzale hau ez zen gerra-kontseiluan auzipetuta egon.

Urraketak

Gizateriaren aurkako krimena, pertsekuzioarena: garbiketak > Erbestealdi behartua

  • Egilea: Espainiako estatua
  • Tokia: Baiona
  • Data: 1936-08-02
  • AN. GE-751-4. Iturria: Euskal Abertzaletasunaren Agiritegia.
  • FFF, 4128 Kutxa (1959 urtea). Iturria: Francisco Franco Fundazioa.
  • EUZKO APAIZ TALDE: "Historia General de la Guerra Civil en Euskadi".. Iturria: Bibliografia.

Gizateriaren aurkako krimena, presoaldiarena edo askatasun fisikoaz gabetzekoa > Gerra-presoak

  • Egilea: Espainiako estatua
  • Tokia: Donostia Espetxe Probintziala (Ondarreta)
  • Data: 1936-10-15 / 1936-10-17
  • AHN Salamanca (Esp. 07, Gizarte Funts Politikoa. Bilbo, 252 kutxa, 7 zk.), Lehendakaritza, Euzko Jaurlaritza (1936/10/15). Iturria: Nazio Agiritegi Historikoa (NAH).
  • AN. GE-751-4. Iturria: Euskal Abertzaletasunaren Agiritegia.
  • FFF, 4128 Kutxa (1959 urtea). Iturria: Francisco Franco Fundazioa.
  • EUZKO APAIZ TALDE: "Historia General de la Guerra Civil en Euskadi".. Iturria: Bibliografia.

Gizateriaren aurkako krimena, erailketarena > Epaiketaz kanpoko exekuzioak

  • Egilea: Altxatutako bandoa
  • Tokia: Hernani
  • Data: 1936-10-18
  • Non lurperatua: Hernaniko Hilerria
  • Guardia Zibilaren 143. komandantzia. (1958/06/17). Iturria: Hernaniko Udal Artxiboa.
  • AN. GE-751-4. Iturria: Euskal Abertzaletasunaren Agiritegia.
  • FFF, 4128 Kutxa (1959 urtea). Iturria: Francisco Franco Fundazioa.
  • Datu basea. Iturria: Aranzadi datu basea. (Ref. Religiosos fusilados en Euskal Herria).
  • Los nombres de la memoria, Tolosa 1936-1945. Iturria: Bibliografia. (Ref. 978-84-938635-8-6).
  • EUZKO APAIZ TALDE: "Historia General de la Guerra Civil en Euskadi".. Iturria: Bibliografia.
  • 1936. Gerra Zibila Euskal Herrian. Iturria: Bibliografia. (Ref. ISBN: 84-95261-00-6).
  • Punto Final: Última testigo. Iturria: Bibliografia.
  • Datu basea. Iturria: Euskal Memoria datu basea. (Ref. Indarkeria politikoaren eragina Hernanin (1936-1959)).
  • Akta. Iturria: Hernaniko Erregistro Zibila. (Ref. HEZ Nº93, Folio 156).

Frogaren elementuak

  • FFF, 4128 Kutxa (1959 urtea). Iturria: Francisco Franco Fundazioa.
  • Guardia Zibilaren 143. komandantzia. (1958/06/17). Iturria: Hernaniko Udal Artxiboa.
  • AHN Salamanca (Esp. 07, Gizarte Funts Politikoa. Bilbo, 252 kutxa, 7 zk.), Lehendakaritza, Euzko Jaurlaritza (1936/10/15). Iturria: Nazio Agiritegi Historikoa (NAH).
  • AN. GE-751-4. Iturria: Euskal Abertzaletasunaren Agiritegia.
  • Datu basea. Iturria: Aranzadi datu basea. (Ref. Religiosos fusilados en Euskal Herria).
  • Punto Final: Última testigo. Iturria: Bibliografia.
  • El Otoño de 1936 en Guipúzcoa. Los Fusilamientos de Hernani. Iturria: Bibliografia. (Ref. Hernani: Archivo Municipal de Hernani (HUA-AMH. E-5-II-27/4). Guerra Civil 1936-1939. Relación de Asesinados en Hernani.).
  • Espetxean: Semilla de libertad (1937-1942). Iturria: Bibliografia.
  • Frankismoa Donostian. Las víctimas del genocidio franquista en Donostia. Iturria: Bibliografia.
  • Los nombres de la memoria, Tolosa 1936-1945. Iturria: Bibliografia. (Ref. 978-84-938635-8-6).
  • EUZKO APAIZ TALDE: "Historia General de la Guerra Civil en Euskadi".. Iturria: Bibliografia.
  • 1936. Gerra Zibila Euskal Herrian. Iturria: Bibliografia. (Ref. ISBN: 84-95261-00-6).
  • Datu basea. Iturria: Euskal Memoria datu basea. (Ref. Indarkeria politikoaren eragina Hernanin (1936-1959)).
  • Akta. Iturria: Hernaniko Erregistro Zibila. (Ref. HEZ Nº93, Folio 156).

Testigantzarik edo dokumenturik gehitu dezakezu?

Webgune honen edukiak zuzendu edo gehitu nahi badituzu gurekin harremanetan jar zaitezke. Proiektu hau zure laguntza gabe ezinezkoa izango litzateke.

Harremana